Zacznijmy od najważniejszego pytania – czym jest osobowość? U psów można ją śmiało zdefiniować w tych samych kategoriach co u człowieka, czyli jako zbiór cech psychicznych, zazwyczaj stałych i przede wszystkim indywidualnych. Wpływają one na zachowanie oraz relacje z otoczeniem.
W przypadku ludzi możemy wyróżnić różne typy osobowości, takie np. jak introwertyk czy flegmatyk. U psów sprawa ma się nieco inaczej. Choć nie jesteśmy w stanie tak jednoznacznie podzielić osobowości psów, to naukowcy opisali kilka jej typów. Dzięki temu łatwiej możemy dobrać szczeniaka czy psa odpowiedniego dla nas.
Spotykamy się ze stosowaniem na przemian pojęć „charakter” i „temperament”. Właściwie obie te sfery składają się na osobowość, jednak istnieją między nimi różnice. Charakter oznacza bowiem cechy, takie jak otwartość, inteligencja czy zamiłowanie do aktywności. Temperament natomiast dotyczy instynktu i sposobu reagowania na konkretne sytuacje.
Jaką osobowość ma nasz pies?
Stosując pewne wyznaczniki, jesteśmy w stanie ocenić typ psiej osobowości. Najczęściej analizuje się takie cechy, jak reaktywność, lękliwość, socjalność, podatność na szkolenie i agresywność. Przyjrzyjmy się im nieco bliżej.
POLECAMY
- Reaktywność
Nasz pies bywa pobudzony, kiedy przychodzą goście, spotyka na drodze innego czworonoga czy gdy coś go wystraszy. Wtedy zaczyna warczeć, szczekać, ciągnąć, a nawet dyszeć. To typowe reakcje na emocjonalne bodźce. Mogą one osiągać różny poziom, w zależności od siły reaktywności.
Jak sobie z tym radzić? Jeśli mamy jakiekolwiek problemy z psem, to najlepiej udać się do specjalisty (behawiorysty, trenera) i poprosić o pomoc. Dzięki terapii pies powinien zrozumieć, że otoczenie wcale nie jest takie straszne, a spokój to stan dużo przyjemniejszy niż stres czy agresja. Praca polega na wywoływaniu pozytywnych skojarzeń i szukaniu sposobu na rozładowanie emocji, np. poprzez zabawę szarpakiem czy zabawy węchowe. Dzięki temu pies będzie lepiej radzić sobie ze stresem i nadmiarem bodźców.
Psy reaktywne zazwyczaj mają problemy z odnajdywaniem się w miejskim zgiełku, ruchomymi obiektami i kontaktami. Niestety, wielu naszych pupili żyje w nieustannym stresie. Pamiętajmy, aby przede wszystkim zadbać o spokój takich psów. Spróbujmy zmienić środowisko, w którym zwierzak czuje się niepewnie, włączmy do codzienności zabawy węchowe i umysłowe oraz zadbajmy o zdrowy sen psów.
- Lękliwość
W tym przypadku kluczowe są zaufanie oraz dobra relacja. Pies musi ufać swoim opiekunom, czuć ich wsparcie i bezpieczeństwo. Niestety, praca z lękliwym psem może być długa i wymagać ogromu cierpliwości. Takie zwierzę podkula ogon, kładzie uszy, zastyga, popuszcza mocz, szuka schronienia w kątach, trzęsie się, ucieka. Celem terapii jest zbudowanie dla niego bezpiecznego azylu. Dzięki temu będzie chciał się uczyć i przełamywać swoje słabości. Świetnie sprawdzi się metoda małych kroczków. Wszelkie zabawy czy komendy powinny rozpoczynać się od poziomu 0 i stopniowo, pomału przechodzić wyżej. Jeżeli zaczniemy od zbyt wysoko umieszczonej poprzeczki, to lękliwy pies może szybko się wycofać, zrazić i utracić zdobyte już umiejętności.
Bardzo często pies, który boi się nawet własnego cienia, ma problemy z jedzeniem. Pokażmy mu wtedy, że bodziec, który go niepokoi (nasza obecność, inny pies, obcy człowiek czy przedmiot), zostanie wycofany, gdy on sam zacznie się spokojnie zachowywać. Zrozumie wtedy, że szanujemy wysyłane przez niego sygnały. Stopniowo, powoli i nic na siłę – to klucze do sukcesu.
Warto również przygotować stały plan dnia, który da psu poczucie stabilności. Dzięki niemu będzie on w stanie przewidzieć, co za chwilę się wydarzy. Zyska poczucie kontroli nad swoim małym światem i wewnętrzny spokój. Natomiast w przypadku niezaplanowanych wydarzeń powinniśmy kontrolować nasze emocje i, jeżeli to możliwe, przekształcać takie sytuacje w zabawę. Gdy pies przestraszy się np. śmietnika lub worka – pozwólmy mu na obwąchanie „wroga” i zapoznanie się z nim, postukajmy w przedmiot, połóżmy obok smaczki, pogodnie zapytajmy „A co to?”.
- Socjalność
Inaczej to skłonność psa do kontaktu z człowiekiem. Nie każdy pies od razu wskoczy na kolana, będzie domagał się pieszczot czy kontaktu. Socjalność to cecha, która pokazuje, w jakim stopniu pies potrzebuje uwagi człowieka. Czy można to sprawdzić? Najpierw zastanówmy się, ile razy w ciągu doby pies kładzie nam pysk na kolanach, szturcha nosem, zaczepia łapką, przynosi zabawki. Może jednak ma niski poziom tej cechy osobowości i woli spędzać czas na kanapie lub swoim posłaniu? Oczywiście, nie ma w tym nic złego. Zaniepokoić powinny jedynie oznaki agresji czy lęku, np. przed dotykaniem albo obcymi. Pamiętajmy, że po prostu jedne psy potrzebują do szczęścia więcej interakcji, a inne mniej.
- Podatność na szkolenie
Oznacza ona łatwość uczenia się, chęć współpracy i poziom skupienia w nowych sytuacjach. Oczywiście, każdy pies wymaga odpowiedniego szkolenia, jednak istnieją rasy, które wręcz kochają pracę z człowiekiem. Należą do nich m.in. border collie, labrador czy owczarek niemiecki. Nazywa się je liniami pracującymi. Od wieków stanowią wzór psa zadaniowego, co sprawiło, że świetnie sprawdzają się np. jako psy asystujące osobom niepełnosprawnym, psy policyjne czy ratownicze. Cechuje je duża potrzeba kontaktu z człowiekiem, a także krótki czas nauki oraz zdobywania nowych doświadczeń. Można powiedzieć, że psy wyróżniające się dużą podatnością na szkolenia są odpowiednikami ludzkich entuzjastów każdej aktywności.
Bardzo ważne jest odpowiednie wykorzystanie tych cech. Z takimi psami możemy brać udział w przeróżnych zawodach sprawnościowych, uczestniczyć w kursach w psiej szkole czy codziennie ćwiczyć nowe sztuczki.
- Agresja
Wiele psów niesłusznie otrzymuje etykietę agresorów. Wynika to z małej wiedzy, mitów powtarzanych w mediach czy niechęci do zrozumienia psa. Pamiętajmy, że pies nigdy nie atakuje bez sensu i celu. Atak jest również ostatecznością, zazwyczaj poprzedzoną ciągiem wysyłanych sygnałów (kłapanie zębami, warczenie, pokazywanie zębów, odejście, zastygnięcie).
Psy mogą być agresywne z wielu powodów. Do najczęstszych zaliczamy złe traktowanie, straszne przeżycia, nieodpowiednią socjalizację, złe metody szkoleniowe, strach i chorobę. W przypadku problemów z psią agresją nie działajmy na własną rękę – koniecznie skorzystajmy z pomocy behawiorysty.
Idealne dopasowanie
Przed adopcją czy zakupem psa możemy wykonać kilka prostych czynności, aby sprawdzić, jakie cechy wykazuje wybrany przez nas zwierzak. Dzięki temu dobierzemy psa o cechach osobowości odpowiadających naszym oczekiwaniom i naszemu temperamentowi. Przykład: osoba o niskim poziomie energii uwielbia spokojne spacery i wieczory z książką. Zdecydowanie powinna więc wybrać psa o podobnym usposobieniu. Wybór psa energicznego i potrzebującego dużo ruchu, np. rasy husky, sprawi, że i człowiek, i zwierzę szybko zaczną się ze sobą męczyć.
Jak więc znaleźć idealnego psa?
Testy osobowości
Dotyk – biorąc psa na ręce lub odwracając go na plecy, obserwujmy jego zachowanie. Dobrze zsocjalizowany i opanowany pies powinien być spokojny, nie denerwować się ani nie bać. Nie powinien podgryzać, wyrywać się ani szczekać. W przypadku adopcji psów dorosłych lub z nieznaną przeszłością lepiej dotknąć je w różnych miejscach, np. łapy lub zad. Warto również wypytać wolontariuszy i pracowników schroniska o przejawiane przez nie cechy osobowości.
Dźwięk – aby sprawdzić reakcje psa na zaskakujące odgłosy, rzućmy klucze na podłogę lub wydajmy niespodziewany dźwięk. Dobrymi reakcjami będą pewność siebie i odwaga. Lękliwy pies ucieknie, poczuje się zagubiony, schowa się w kąt lub za innego psa.
Ciekawość – najlepiej obserwować grupę szczeniaków. Ten o największej energii będzie pchał się do przodu (może mieć później problemy z reaktywnością), a o najmniejszej – chował się z tyłu (może być lękliwy i mieć problemy z socjalizacją). Oczywiście, odpowiednio prowadzony pies nie będzie przysparzał problemów i stworzy idealną symbiozę z właścicielem. Bardzo ważne jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie uczenia psa, a w przypadku adopcji – konsultacje ze specjalistą.
Ważne
Wybierając psa, kierujmy się przede wszystkim odpowiednim dopasowaniem energii, charakterem zwierzęcia, a dopiero na końcu jego wyglądem.
Potwierdzone badaniami
Samuel Gosling, psycholog z uniwersytetu w Teksasie, obserwował zarówno psy, jak i ich właścicieli. Doszedł do wniosku, że u psów śmiało można wyodrębnić typy osobowości, takie jak neurotyczność, otwartość na doświadczenia, ugodowość, ekstrawersja. Na podstawie uzyskanych wyników wysnuł tezę o czteroczynnikowym modelu psiej osobowości. Zaliczył do nich: energię, przywiązanie, reaktywność emocjonalną oraz inteligencję.
Z kolei Kenth Svartberg z Uniwersytetu w Sztokholmie testował reakcje psów na różne sytuacje, np. nagłe pojawienie się manekina czy zgrzyt łańcucha na blasze. Na tej podstawie wyodrębnił własny podział na kilka podstawowych ras oraz potwierdził, że współczesne psy znacznie różnią się od swoich przodków. Z biegiem lat bowiem hodowcy wyodrębniali pożądane cechy i zwracali większą uwagę na temperament zwierząt.
Osobowości bliźniacze
Chyba każdy z nas słyszał powiedzenie, że pies upodabnia się do właściciela. Jak się okazuje, jest w tym ziarenko prawdy. Podobieństwo może objawiać się w sferze zarówno fizycznej, jak i emocjonalnej. Gerrard Gething, fotograf z Wielkiej Brytanii, postanowił przyjrzeć się nieco bliżej temu zagadnieniu. Świat psów pasjonuje go od dziecka, co przełożyło się na jego ostatni projekt. Postanowił sfotografować ludzi i ich psy, łudząco do siebie podobnych (podobne uczesanie, kolor włosów, mina). Choć sesja miała charakter humorystyczny, to badania potwierdzają, że ludzie instynktownie wybierają psy podobne do siebie.
Iris Schoberl z uniwersytetu w Wiedniu zaprosiła na testy ponad 100 ludzi z psami. Sprawdzała m.in. ich reakcję na potencjalne zagrożenie. Badała wtedy hormon stresu, czyli kortyzol, oraz częstotliwość bicia serca. Badaczka zauważyła, że właściciel i jego zwierzę zachowywali się bardzo podobnie. Wniosek nasunął się od razu – ich osobowości są bliźniacze.
Jak osobowość człowieka wpływa na psa?
Ludzkie emocje bardzo wpływają na cechy charakteru psa. Jest on bardzo podatny na przejmowanie pozytywnych, negatywnych, a nawet agresywnych zachowań opiekuna. Można powiedzieć, że psy są uzależnione emocjonalnie od człowieka i nie potrafią same zregenerować się psychicznie. Nieodpowiedni właściciel może doprowadzić psa do depresji, obniżyć jego odporność, a nawet przyczynić się do poważnych chorób. Dzieje się tak, ponieważ psy komunikują się zarówno między sobą, jak i z człowiekiem za pomocą emocji. Doskonale odczytują znaczenie naszej gestykulacji czy mimiki twarzy. Te wzajemną zależność doskonale podsumowuje spostrzeżenie doktor Schoberl: „Pies i jego właściciel są przykładem zgranego duetu. To zespół, w którym każdy oddziałuje na siebie nawzajem”.
